İnsan kendi varoluşunun farkına, hatırlandığını ve sevildiğini duyumsadığında varır. Çünkü hatırlanmak ve sevilmek bir başka benlik tarafından onaylanmaktır, onun karşısında bir varlık olduğunu anlamaktır. Halk tabiriyle insan “adam yerine konulduğunda” fark eder, fark edildiğini.

Bu anlamda fark edilmek, kendi varlığının farkına varmayı sağlar. Hatırlanarak ve sevilerek kendi öz varlığını onaylar. Bu yüzden insan yaşamı içindeki tüm çabasını farkediliş çabası olarak ortaya koyar.

Su perisi Thetis, oğlu Akhilleus‘a “Uzun ve huzurlu bir yaşamın ardından unutulmayı mı yoksa kısa bir yaşamdan sonra hep hatırlanmayı mı istediğini” sorduğunda Akhilleus hatırlanmayı kısa bir yaşama tercih etmiştir. Akhilleus, hatırlanmanın ölümsüzlük olduğun fark etmiştir. Çünkü hatırlanmak kalplerde yaşamaktır. Kalplerde yaşamak ise duygu ile başka benliklerde varolmak anlamına gelmektedir. Yine Rus romancı Andrey Platonov, Can isimli hikayesinde “Kendisini anımsayan ve seven kimsecikler yokken o halen mevcut muydu sahi?” diye sorar.

Hatırlanmak ve sevilmek, insanın varlığının olumlu bir anlamda onaylanması anlamına gelir ancak her insana mahsus değildir bu. Bazıları hatırlanmayı başarır ancak nefretle elde ederler bunu. Onlar hatırlanmaları bakımından kalplere yüktürler. Çünkü hiçbir kalp nefret yüküyle doldurmak istemez kabını ama yine de ondan kurtulamaz. Nefretle anılmak insan varlığının negatif anlamda onayı demektir.

Hatırlanmaya ve sevilmeye muhtaçtır her insan. Bu yüzdendir ki dostluk en eski çağlardan beri en yüksek erdemlerden biri sayılmış ve övülmüştür. Çiçero, dostluğun ancak erdemli insanlar tarafından kurulabileceğini söylemiştir. Çiçero, Tanrıların Doğası Üzerine isimli kitabındaş şöyle der:

“Bilgeler, tanışmadıkları bilgelerle bile dost olduklarını düşünürler,çünkü erdemden daha çekici bir şey yoktur,kim erdeme ulaşmışsa dünyanın neresinde olursa olsun ona hayranlık duyarız.”

Çiçero, bu tespitiyle dostları birbirine bağlayan bağın erdemle örüldüğüne vurgu yapar. Dostluk hatırlanmak ve sevilmek demektir daha da önemlisi hatırlanma ve sevilmenin güven zemini üzerine kurulması aynı zamanda güven ile ayakta kalması anlamına gelir. Bu yüzdendir ki güven zarar gördüğünde dostluk sona erer.

Hatırlanmak insan için bu kadar önemli olunca unutulmak da bir o kadar da önemli haline gelir. Unutulmak insan için gerçek ölümdür bu bakımdan en büyük korkulardan birinin de çekirdeğidir. İnsanın ölümü bedensel varoluşunun yok olması ile değil unutulmasıyla gerçekleşir.Unutulan kişi ölmüştür hakiki manada diğerleri için. Bu yüzden tarih boyunca büyük krallar kendi adlarına anıtlar,eserler yaptırmıştır. Bu kudrete sahip olmayanlar ise çareyi arkalarında sanat ve yazılı eserler bırakmakta bulmuşlardır.Yazının kalıcılığı sanat eserinin ölümsüzlüğüne tutunan insan eserleriyle varolmayı denemiştir. Yaşam güneşi batmış,ölümün gecesi çökmüş ancak insan, sanat ve yazıyla karanlık gecede yol gösterici bir yıldız olmuştur. Yolunu kaybetmişlere yol gösteren bir kandildir artık sanatçı. Bu anlamda her ulus sanatçı yetiştirmek istemiştir, karanlık gökte kendilerinden bir yıldız bırakmak arzusuyla.

İnsan onur ve şöhreti sever çünkü bunlar hatırlanmanın ve gönüllerde kalmanın bir başka biçimidir. Şöhret insan varlığının diğer insanlar tarafından bilinmesi ve onun varlığının çoğunluk tarafından yükseltilerek onanması anlamına gelir.Kibirle içiçe geçmediğinde şöhretten her yüksek benlik haz duyar çünkü o bir tür övgüdür.Bazı insanlar kötü şöhretten de bahsederler kötü şöhret sahibini nefret ve tiksintiyle anarlar bu tür bir varoluşu insan ahlakı talep etmez.Bu tür hatırlanmalar nefretin nüfuz ettiği negatif hatırlanma biçimleridir.

Bazı insanlar vardır ki yaşam içinde unutulmuşlardır.sahipsiz yetimler, fakir düşmüş insanlar, yardıma muhtaç kişiler,  hayatın ve kalabalığın içinde seslerini duyuramayan, talihsizliklerle boğuşan insanlardır onlar. Onları hatırlamak ise iyilere ve erdemli insanlara mahsustur. Bu tür bir hatırlama,en insani yapıcı ve sevgiyi artırıcı olandır.

Hatırlamak, farkına varmak; sevgi ile hatırlamak farkına varılanı olumlamak ve onu kalpte yaşatmaktır.

Murat KAVAK – 2019