Yalnız Türkiye’nin değil ezilmiş, aşağılanmış, sömürülmüş bütün milletlerin ortak paydası olan Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 78’inci yıl dönümünde sanki daha dün ölmüş gibi o Büyük Adam’a üzülüyor ve kendisini saygıyla hatırlıyoruz.

10 Kasım 1938’i takip eden günlerde Atatürk’ün ölümünün Dünya’nın çeşitli ülkelerinde uyandırdığı yankıları derlemeye çalıştım. Ortaya çıkan netice şu oldu. Mustafa Kemal Atatürk sadece Türkiye ve Türk Millet için değil bütün dünya için önemli bir değerdir ve her topluma bir şey öğretmiştir: Sömürenlerin nasıl yenileceklerini, sömürülenlerin ise nasıl kurtulacaklarını.

FRANSA

Fransız General Mougin: “Güzel Türkiyeniz’in muazzam kaybını duydum. Büyük dostumun göçüşü bana pek bir ıstırap verdi. Hararetli sempatimi ve içten taziyelerimi sunarım.”

Sıradan bir Fransız vatandaşı olan Marcelin-Emile-Henri: “Sevgili ve aziz Cumhurbaşkanınızın iyileşmekte olduğunu sanarak mesuttum. Kendi köşemse birden bire feci haberi öğrendim. Atatürk gibi iyi bir adam niçin böyle zamansız gitti. Milleti için o ne büyük kayıptır. Uzaktan uzağa ben de o Büyük Adam’ı, o Asil Kemal Atatürk’ü düşünceleriyle, duygularıyla, eserleriyle takdir edenlerden biriydim. Herkes O’na ağlıyor. Ben de… O gitti ama hala oradadır. Eseri ayaktadır. Hüzünlü düşüncelerle saygılarımı sunarım.”

Carteaud isimli bir Fransız Doktor: “Ailem ve ben, hüzünlü taziyelerimizi sunarız. Ünlü Cumhurbaşkanınız’ın ölümü, Sevgili vatanınız için muazzam bir kayıp olduğu gibi, biz Fransızlar ve Türkiye’nin bütün dostları için de aynı derecede fecidir. Bu yaslı günde, bütün kalbimizle sizin yanınızdayız.”

Action Française Gazetesi(11 Kasım 1938): “Kemal Atatürk’ün ölümü: Türkiye’nin kurtarıcısı dün öldü.

İNGİLTERE

İngiltere Kralı adına İngiltere Dışişleri Bakanı Viskont Halifax: “Kral, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk başkanı Atatürk’ün ölümünü büyük bir üzüntü ile öğrendiğini ve Türk Milletinin  uğradığı bu kaybı Majestenin derinden duyduğunu Türk Devlet Başkanı’na bildirmenizi Ekselanslarından rica etmemi bana emir buyurdu.”

Newcastle-upon-Tyne Fahri Konsolosu R. S. Dalgliesh 11 Kasımda Londra Büyükelçiliğine şöyle yazdı: “Cumhurbaşkanı Atatürk’ün ölümünü büyük bir üzüntüyle öğrendim. Newcastle-upon-Tyne Belediye Başkanı’ndan, Emniyet Müdüründen ve şehir halkından birçok sempati ifadeleri aldım. Bu yalnız Türkiye için değil, bütün dünya için büyük bir kayıptır. Size ve Türkiye Hükûmetine samimi sempatimi sunarım”

İngiliz işgal kuvvetleri komutanı General Harrington: “Kendisine büyük saygı beslediğim Büyük Lider ve Devlet adamının kaybı dolayısıyla size ve Hükûmetinize en içten sempatilerimi sunarım.”

İngiliz Kredi Garantisii Dairesi Genel Müdürü F.H. Nixon: “Büyük Lider Kemal Atatürk’ün ölümüyle Türk halkının uğradığı müthiş kayıp üzerine, Maslahatgüzar olarak size ve Türk halkına en derin sempatilerimi sunmayı arzularım. O, benim ve vatandaşlarımın çoğunun kendisine en büyük saygı ve hayranlık beslediğimiz bir kimseydi ve geçen yıl Türkiye’yi ziyaretimde kendisiyle görüşmek benim için imtiyazların en büyüğü oldu. Büyük Şefinizin ölümü üzerine ülkenizin ızdırabını paylaşıyorum. Yarattığı milletin başarıylarıyla O’nun eserlerinin yaşayacağını biliyorum.”

The Evening News Gazetesi: “Kemal Atatürk çağımızın en ünlü adamlarından biriydi. Başardığı işler muazzamdır. Eski Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkıntısından, kaosundan, çürüğünden yirmi yıldan az bir zaman içinde çağdaş, güçlü ve ileri bir Türkiye yarattı. Savaşta yiğit bir şefti; savaş sonrası yıllarda uzağı gören, birinci sınıf pratik deha sahibi ünlübir politikacı oldu. Eski Osmanlı emperyalizmini bıraktı. Kendisini dar sınırları içinde Türkiye’yi bir millet olarak yeniden yaratmaya verdi. Halkının karakterine uydukça, Batıdan bir fikir almaktan çekinmiyordu. Demir iradesini gevşetebilecek kadar uzun yaşadı. Ülkesinin eski düşmanlarıyla özellikle İngiltereyle barış içinde yaşadığını gördü. Emeklerinin sonucu olarak, milletini yeniden doğmuş, özgür, güçlü, müreffeh ve barışsever gördü. Bu Büyük Adam’ın arkada bıraktığı hatırası, kendi ülkesidir.”

SOVYET RUSYA

Londaraki Sovyet Büyükelçisi Jean Maisky: “Modern Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda pek büyük rol oynamış büyük Büyük Adam’ın pek acı kaybı dolayısıyla Türk halkına ve Türk hükûmetine en derim sempatilerimi sunarım.”

HİNDİSTAN VE PAKİSTAN

Pakistan Milli Hareketi’nin Londra Şubesi Kurucu Başkanı C. Rahmet Ali:
“Cumhurbaşkanı Ekselans Kemal Atatürk’ün acı ölümü dolayısıyla, Pencap sınır bölgesini, Keşmir’i, Sind’i ve Blücistan’ı temsil eden Pakistan Milli Hareketi’nin Londra Şubesi adına Ekselanslarına yürekten başsağlığı dileklerimizi sunar ve bu dileklerimizi Türk Milletine iletmelerini kendilerinden rica ederiz. O’nun ölümüyle Türkiye yaratıcısını, Asya kahraman Milliyetçilik havarisini ve dünya en büyük Devlet adamlarından birini kaybetti. Büyük başkanın kaybına yas tutarken, Türk Milleti’nin şan ve şerefi için dua ediyoruz.”

Büyük Britanya Müslüman Derneği Başkanı İsmail: “Büyük Britanya Müslüman Derneği Başkanı olarak Ekselanslarına şunu arzederim: Cumartesi günü Dernek Genel Merkezinde bir başsağlığı toplantısı yapılmış ve Türkiye’nin rahmetli Cumhurbaşkanı için dua edilmiştir. Derneğin başsağlığı dileklerine kendi dileklerimi de ekler ve yalnız Türkiye’nin değil bütün dünyanın büyük bir adam kaybedişini şiddetle hissetmekte olduğumuzu bildiririm.”

Hindistan Sosyal Klübü Başkanı P.V. Subba Row Londra Hint Topluluğu adına: “Şanlı liderleri Mustafa Kemal Paşa Atatürk’ün ölümü üzerine uğradıkları büyük kayıp dolayısıyla, Ekselanslarının Hükûmetine ve Türk Milletine Londra Hint Topluluğu’nun en derin sempatisini Ekselanslarına iletmem Hindistan Sosyal Klubü üyelerince benden rica edildi. Londradaki Hintlilerin kanaatince, Kemal Paşa yalnız Türkiye değil, fakat bütün Asya halklarına büyük hizmetlerde bulunmuştur. O, kendi ülkesinde yaptığı reformlarda öteki Asyalılara da ilerleme ve özgürlük yolunu göstermiştir. Hatırası sonsuza değin yaşasın.”

Yeni Delhi Eyaletine bağlı Beawar Belediye Meclisi 31 Ekim 1938’den beri ilk defa 17 Kasım 1938’de toplandı ve Atatürk’ün ölümüyle ilgili başsağlığı kararı aldı. 18 KASIM BÜTÜN HİNDİSTANDA “KEMAL GÜNÜ” İLAN EDİLDİ.

KUZEY AFRİKA

Tunuslu Abdülkerim Osman(Bozuk Türkçesiyle ancak bu kadar yazabilmiştir.): “En büyük Türkiye Cumhuriyetinin Reisi Merhum Kemal Atatürk vefatın için, ismim ve –vatanım- ve bütün Tunuslu Müslüman gençliğin isminde Yüksek Cenabinize en mahzun kalpten teessüflerimi ve te’azziyetlerimi gönderiyorum. Temenni ediyorum ki, yeni Cumhuriyetin Reisi çok mustahak ve büyük Merhumun en mühim yaraları mütemmem olacak ve Türkiye Devletin aliye en daha kavi ve büyük edecek.”

Cezayirden Fransaya gönderilen mektup:

“Sayın Büyükelçim,

Ben basit bir kişiyim ve belki ekselanslarına yazmaya hakkım yoktur.  İyice Fransızlaşmış Cezayirli bir aileden doğdum. Bununla birlikte, bizde babadan oğula değişmeden geçen geleneği asla unutmadım. Bu geleneğe göre biz, Fransızların işgalinden önce Cezayir’e yerleşmiş olan o Türk soyundan gelmekteyiz.  Doğum şehrimiz Tlemcen’de bize Kourgoules lakabı verilir. Araplar ve Avrupalılar bizden aynı şekilde nefret ediyorlarsa bu, ecdadımızın hatırasından ve bizim asıl gurur duygusu taşımamızdandır.

Günümüzde bizim gözlerimiz bir tek adama çevrilmişti. Kader o adamı bir milleti kurtarmak ve hakir görülmekten korumak için seçmişti. Fetih topraklarına, Libya’ya, Tunus’a, Cezayir’e serpilmiş ayın milletin bazı çocukları, ne yazık,  hakir görülmekten kurtulamadılar. Evet bizler, artık geri dönmemek üzeri Fransızlaştık. Ama ecdadımıza taparcasına saygı beslemeyi hiç kimse bize yasaklayamaz. Şu halde ekselans şunu söylememe müsaade buyrunuz ki, Türkiye sınırları dışında, burada, Fransa’da da kendi kendini(Türklüğünü) hatırlayan yürekler vardır. Kemal Atatürk öldü ve sizin gibi bizler de ağlaşıyoruz. Modernleşmek için milleyetini değiştirmiş olan bizler, o Büyük Yenilikçi Adam’a, o Mustafa Kemal’e sizlerin neler borçlu olduğunu biliriz!

Bu saygının biçimini hoşgörünüz Ekselans, İnanınız ki, son derece içtenlikle kaleme alınmıştır.”

ORTADOĞU

12 Kasım günü Paris Büyükelçiliği’nden Dışişleri Bakanlığını gönderilen telgraf: “Taziye için Büyükelçiliğe gelenler arasında Suriye Başvekili Cemir Mardam’la, Suriye’nin Ankara Mümessili Arslan Adil de ziyaretimde bulundular. Atatürkümüz’ün yalnız Türkiye için değil, bütün Yakın Doğunun kavimleri için de büyük bir önder olduğunu ifade ile teessürlerini bildirdiler ve kederlerimize iştiraf ettiklerini söylediler.”

Paris’teki İran Elçisi: “Türkiye’nin uğradığı amansız matem İran’da da şiddetle hissedilecektir ve bütün vatandaşlarımız dost milletin acısına yürekten katılacaklardır.”

Paristeki Azerbaycan Milli Delegasyonu: “Büyük dahi Atatürk’ün tarihi şeref dolu asil milletin yetiştirdiği ve Türk ırkına has bütün büyüklük ve cesareti kendi kişiliğinde birleştiren bütün Türk halklarının manevi önderi olan Büyük Şef’in ölümü dolayısıyla, en heyecanlı ve kardeşçe tazimlerimizin Türk Hükûmetine ve Türk halkına ulaştırılmasına bütün Azerbaycanlılar adına rica ederiz. O’nun şerefli ve ölümsüz hatırası bütün Türklerin kalbinde ebediyyen yaşayacaktır ve kaybına yalnız Türkiye’de değil, bütün Azeri Türklerince de acı acı gözyaşı dökülmektedir. O’nun verdiği örnek, çizdiği yol hiçbir zaman unutulmayacaktır. Biz şu inançtayız ki, Atatürk’ün büyük zekasının tasarladığı ve giriştiği muazzam eser hiç duraklamadan devam edecek ve tamamen gerçekleşecektir. Bugün yabancı boyunduruğunda, hürriyetinden yoksun olan Azerî halkının, bu büyük mateme istediği gibi katılmayışını, duyduğu muazzam acıyı ve şaşkınlığı bütün ölçüleriyle açıklama olanaklarından yoksun bulunmasını derin bir üzüntüyle karşılıyoruz. Ama, Büyük Şef’in ölümü üzerine damarlarında Türk kanı taşıyan bütün insanların döktükleri gözyaşlarını, duydukları büyük acıyı Azeri Türkleri de yürekten paylaşırlar.”

Özgür BÜYÜKSOLAK – 2019